Overgang vmbo-havo / havo-vwo

Na maatschappelijke kritiek op de soms ongelijke toegangseisen die vo-scholen stelden aan leerlingen die na het behalen van hun vmbo- of havodiploma wilden doorstromen naar de havo of het vwo, is sinds 1 augustus 2020 de ‘Wet gelijke kans op doorstroom naar havo en vwo’ van kracht. Leerlingen met een diploma vmbo-gl/tl met een extra vak hebben daarmee toegang tot de havo. Leerlingen met een havodiploma krijgen onvoorwaardelijk toegang tot het vwo. Scholen mogen geen andere eisen stellen aan doorstromende gediplomeerde leerlingen wat betreft kennis, vaardigheden of leerhouding. Ook mogen scholen stapelende leerlingen die naar 4-havo of 5-vwo zijn doorgestroomd, geen doubleerverbod opleggen. Jaarlijks stroomt ruim 17% van de vmbo-gl/tl leerlingen door naar de havo. 

Vmbo-leerlingen die door willen stromen naar de havo, moeten geslaagd zijn voor het eindexamen met een extra vak naast de vakken die gezamenlijk het eindexamen vormen. Het gaat om bijvoorbeeld economie, Frans, maatschappijkunde en beeldende vorming. Maar ook een vak zoals informatietechnologie in de gl/tl, dat met een schoolexamen wordt afgesloten, is toegestaan. Het extra vak kan geen beroepsgericht vak zijn, of een schooleigen programma of programmaonderdeel van de school.

Leerlingen maken de keuze voor het extra vak in principe aan het einde van het derde leerjaar, wanneer de leerling nog een breed samengesteld vakkenpakket heeft. Maar het is ook mogelijk, voor laatbloeiers bijvoorbeeld, om op een later moment te besluiten om in een extra vak eindexamen te doen. De leerling haalt dan zelfstandig de gemiste leerstof van dat extra vak in ten behoeve van het eindexamen. Het gekozen vak kan ook na de overstap worden gevolgd.
Wanneer een leerling geen extra vak heeft gevolgd, kan de havo-school op basis van het eigen toelatingsbeleid besluiten om de leerling toch toe te laten. Een school kan alleen in dat geval eventueel aanvullende voorwaarden stellen aan de leerling (bijvoorbeeld een positief advies van de school). 

Vanaf schooljaar 2024-2025 mogen vmbo-scholen die dat willen, een of meer praktijkgericht programma’s aanbieden in de gl en tl. Het doorstroomrecht naar het havo blijft gelijk: een leerling moet voor het doorstroomrecht naar het havo één extra algemeen vormend vak volgen boven op het regulier vakkenpakket. In de theoretische leerweg kan dat het praktijkgerichte vak zijn. Het is niet mogelijk om doorstroomrecht naar het havo te verkrijgen door naast het praktijkgerichte vak als examenvak in het vrije deel nog een inhoudelijk ander praktijkgericht vak in het vrije deel als zevende vak te volgen en af te sluiten.

In de gemengde leerweg kan het praktijkgerichte vak niet een vak zijn dat telt als extra vak voor het doorstroomrecht. Een gl-leerling met een praktijkgericht programma kiest voor het doorstroomrecht naar het havo een extra algemeen vak in het vrije deel. Dit verschil bestaat omdat tl-leerlingen een avo-vak meer hebben dan gl-leerlingen, wat de aansluiting op de havo bevordert. Een gl-programma met twee grote praktijkgerichte vakken (samen 640 uur) zal de aansluiting op het havo niet bevorderen.

Er zijn geen voorwaarden waaraan een havoleerling moet voldoen als hij zijn havodiploma heeft behaald en wil doorstromen naar het vwo.
 

Zie hieronder het 'Doorstroomrecht in beeld' (pdf)

Onderwijsresultatenmodel

De Inspectie van het Onderwijs hanteert sinds 1 maart 2020 een correctiefactor voor opstroom. Daarmee heeft uitval in de doorstroom van vmbo naar havo en van havo naar vwo op zichzelf niet langer een negatieve invloed op het bovenbouwrendement van de school. 

Vanuit het oogpunt van kansengelijkheid vindt de VO-raad het belangrijk dat leerlingen de mogelijkheid hebben om zich via doorstroom en diplomastapelingen verder te ontwikkelen. Ook scholen willen leerlingen zoveel mogelijk (gelijke) kansen bieden. Tegelijkertijd blijven wij aandacht vragen voor de huidige context. Een extra vak is onvoldoende om alle problemen van de huidige gebrekkige programmatische aansluiting op te lossen. Verdere verbetering van deze programmatische aansluiting en verdergaande flexibilisering van zowel het onderwijs als de examinering in de bovenbouw van het vo zijn noodzakelijk om de overstap van vmbo-havo en havo-vwo voor leerlingen structureel te verbeteren. De VO-raad vindt het mede in dat licht van belang dat de curriculumherziening voor de bovenbouw voortvarend wordt uitgevoerd.