Samen opleiden en professionaliseren

De afgelopen tien jaar is de samenwerking tussen lerarenopleidingen en vo-besturen versterkt. Ook is de onderlinge samenwerkingsagenda verbreed. Er zijn betekenisvolle stappen gezet in de opzet van regionale en innovatieve partnerschappen tussen lerarenopleidingen en vo-scholen, de partnerschappen voor Samen Opleiden & Professionaliseren. Zo kunnen aankomende leraren voor een groot deel in en door de praktijk worden opgeleid.

Uit onderzoek (onder meer Van de Grift et al. 2016) blijkt dat aankomende leraren hun pedagogisch-didactische vaardigheden sneller ontwikkelen binnen een partnerschap dan binnen een school die geen deel uitmaakt van een partnerschap. Deze voordelen blijven bovendien behouden op het moment dat startende leraren de eerste jaren van hun loopbaan een begeleidingstraject volgen.   

Op diverse andere terreinen valt er nog veel winst te behalen. Veelvuldig klinkt vanuit de politiek, de maatschappij en het onderwijsveld de roep dat het opleiden van leraren voor het voortgezet onderwijs beter kan en moet. Bijvoorbeeld rond het lerarentekort, de uitval onder startende leraren en de noodzaak tot meer maatwerk in de lerarenopleidingen en een betere afstemming tussen theorie en praktijk.

De VO-raad pleit voor een grotere rol van schoolbesturen bij het opleiden van leraren. We vinden het belangrijk dat schoolbesturen samen met lerarenopleidingen in de regio werken aan een doorlopende leer- en ontwikkellijn voor leraren. Een doorlopende lijn omvat zowel de initiële opleiding en de inductiefase van de starter als de professionele ontwikkeling gedurende de verdere loopbaan van de leraar. Dit maakt het ontwikkelperspectief voor leraren interessanter en daarmee het beroep van leraren aantrekkelijker.

In december 2022 is in het werkplan voor de aanpak van het lerarentekort afgesproken dat leraren, schoolbesturen uit het primair en voortgezet onderwijs, mbo-instellingen en lerarenopleidingen regionaal bindende afspraken gaan maken over onder andere het opleiden van leraren in de regio.   

Dit werkplan is opgesteld door de beide onderwijsministers, de PO-raad, VO-raad en MBO-raad, de Vereniging Hogescholen en Universiteiten van NL namens de lerarenopleidingen en verschillende beroepsgroepvertegenwoordigers. De Kamerbrief met meer uitleg hierover staat hier.  

In het werkplan van december 2022 is afgesproken dat wordt toegewerkt naar een duurzame samenwerking in de regio van alle betrokkenen bij goed onderwijs. Daartoe worden onderwijsregio’s gevormd waarin afspraken gemaakt worden over de regionale aanpak van het personeelstekort, de zogenaamde Regionale Aanpak Toekomst Onderwijsarbeidsmarkt (RATO). De vorming van onderwijsregio’s moet bijdragen aan een vereenvoudiging van de huidige versnippering van regionale samenwerkingsvormen en bijbehorende aanpakken en financieringsstromen. In de onderwijsregio’s worden de samenwerkingsverbanden RAP en SO&P met elkaar verbonden. Afgesproken is dat binnen de onderwijsregio onder andere de ambitie uitgewerkt wordt om uiterlijk in 2030 100% van de studenten op te leiden via de systematiek van Samen Opleiden. Zie voor meer informatie het dossier Ambitie 100% Samen Opleiden. 

Om de ontwikkeling van samen opleiden en professionaliseren te stimuleren, worden partnerschappen bekostigd vanuit de Regeling Tegemoetkoming Kosten Opleidingsscholen. De regeling was in eerste instantie bedoeld om een beperkt aantal partnerschappen te financieren, maar is de afgelopen jaren regelmatig verruimd om nieuwe partnerschappen toe te laten. Dit is een stap in de goede richting om in de toekomst alle leraren te laten profiteren van Samen Opleiden en Professionaliseren. Op termijn zal deze bekostiging gekoppeld worden aan de onderwijsregio (RATO). De VO-raad pleit ervoor om te borgen dat er in de regio altijd voldoende budget beschikbaar is om te groeien naar de situatie dat alle studenten van de lerarenopleidingen worden opgeleid via de systematiek en het kwaliteitskader van Samen Opleiden. Partnerschappen kunnen bij het formuleren van hun eigen groeistrategie gebruik maken van de factpacks Samen Opleiden. Deze factpacks per opleidingsinstituut gevn inzicht in de data rond studentenaantallen en groeiopgave van partnerschappen.  

In december 2021 hebben de bestuurders van de vijf sectorraden en OCW een nieuw kwaliteitskader en een bijbehorende werkwijze van peer review vastgesteld, om de kwaliteit van het samen opleiden te waarborgen en te verdiepen en de kwaliteit van inductie verder te versterken.  

De VO-raad maakt zich samen met alle betrokkenen hard maken om naast de kwantitatieve groei van Samen Opleiden, een doorlopende lijn van opleiden, inductie en professionele ontwikkeling voor alle leraren in elke fase van hun loopbaan te realiseren. Vanuit de regionale aanpak toekomst onderwijsarbeidsmarkt (RATO) hebben in de onderwijsregio’s schoolbesturen, lerarenopleidingen en de beroepsgroep de opdracht om hierover afspraken te maken.   

Onderzoek in de school draagt bij aan de ontwikkeling van de school en de professionele ontwikkeling van leraren. Besturen en scholen zijn daarom op verschillende manieren bezig om ruimte te creëren voor onderzoek in de school. Zo bieden veel partnerschappen een organisatiestructuur waarbij scholen en lerarenopleidingen nauw samenwerken aan praktijkgericht onderzoek. Ook binnen huisacademies bestaan vaak onderzoeksactiviteiten. De VO-raad ondersteunt een leernetwerk ‘Onderzoek in de school’, waar deelnemers kennis en ervaringen met elkaar uitwisselen over hoe ze onderzoek verder kunnen verstevigen.  

Daarnaast groeit de behoefte om de onderzoekende houding en het onderzoekend handelen van leraren een plek te geven in professionaliseringsbeleid: evidence-informed werken en reflecteren op het eigen onderwijs. De verbinding tussen onderwijsonderzoek en opleiding, begeleiding en professionele ontwikkeling draagt bij aan de kwaliteit van de leraar en daarmee van het onderwijs. Kennisuitwisseling tussen scholen bevordert de ontwikkeling van het onderwijs en de sector. De VO-raad wil onderzoek binnen scholen en kennisuitwisseling tussen scholen daarom stimuleren.