Leesonderwijs

De basisvaardigheden van Nederlandse leerlingen - waaronder de leesvaardigheid - dalen, zo blijkt uit de Staat van het Onderwijs 2022 en PISA-2022. Deze trend van afnemende leesvaardigheid doet zich voor over de hele breedte in schoolsoorten en speelt het sterkst in het praktijkonderwijs en vmbo. Met name leerlingen die thuis geen leescultuur kennen, maar ook jongens en bijvoorbeeld leerlingen met dyslexie, lopen risico op een lage leesvaardigheid.

De daling van de leesvaardigheid is een maatschappelijk probleem en biedt reden tot zorg. Goed kunnen lezen is van belang voor het functioneren en het succes van leerlingen op school en in de samenleving. Onvoldoende leesvaardigheid kan resulteren in schooluitval en maatschappelijke achterstand. 

Dit probleem heeft dan ook de aandacht van de politiek en onderwijssector. In mei 2022 zijn de hoofdlijnen van een ‘Masterplan basisvaardigheden’ gepresenteerd. Met dit plan investeert het kabinet structureel 1 miljard euro op jaarbasis om de basisvaardigheden van leerlingen in het funderend onderwijs te versterken. Voor scholen die aan de slag willen met het verbeteren van onder meer het leesonderwijs, is en komt op korte en langere termijn ondersteuning beschikbaar. 

Parallel aan het masterplan loopt een traject van curriculumherziening; dit moet leiden tot een goed landelijk curriculum met heldere kerndoelen, die scholen en leraren houvast bieden bij wat er verwacht wordt dat leerlingen kennen en kunnen. De VO-raad heeft aangedrongen op voortvarendheid in dat traject en maximale duidelijkheid richting scholen in de tussentijd. 

Begin november 2022 presenteerde de Onderwijsraad een advies over taal en rekenen. Kern van dit advies is om heldere doelen voor het onderwijs te formuleren op dit vlak, taal- en rekenonderwijs in andere vakken en leergebieden te verankeren, hoge eisen te stellen aan het uitstroomniveau van taal en rekenen aan lerarenopleidingen en in te zetten op voortdurende, effectieve professionalisering van leraren voor taal en rekenen. Dit sluit grotendeels aan bij de (lange termijn) aanpak vanuit het masterplan basisvaardigheden en de lopende curriculumherziening. 

Eerder, in 2019, publiceerden de Raad voor Cultuur en de Onderwijsraad het advies ‘Lees! Een oproep tot een leesoffensief’. Naar aanleiding van dit advies pleitten de ministers van OCW in een Kamerbrief al voor een ‘krachtigere en meer samenhangende leesaanpak’. Het advies ‘Leesoffensief’ bevat diverse aanbevelingen hoe onder meer de politiek en onderwijssector de leesvaardigheid van jongeren kunnen bevorderen.

Eind 2020 is de VO-raad samen met het NRO en de PO-Raad gestart met de Kennistafel ‘Effectief Leesonderwijs’, die verdere kennis wil verzamelen en ontsluiten over hoe scholen de leesvaardigheid van leerlingen kunnen verbeteren.