Leraren- en schoolleiderstekort

Om goed beleid te kunnen ontwikkelen op het vlak van het lerarentekort, is eerst inzicht nodig in de (verwachtte) tekorten op school-, bestuurs- en regionaal niveau. Hiervoor kunnen schoolbesturen gebruikmaken van de arbeidsmarktanalyses en het Scenariomodel-VO van Voion. Ook via de website Onderwijsarbeidsmarkt in cijfers zijn (regionale) arbeidsmarktgegevens te vinden. 

Daarnaast geven de jaarlijkse ramingen en trendrapportages een beeld van de situatie en ontwikkelingen die we op de onderwijsarbeidsmarkt kunnen verwachten voor de komende 10 jaar. Uit de trendrapportage arbeidsmarkt blijkt dat het tekort aan leraren in het vo 5,1% bedraagt (3800 fte), waarvan 69% ‘verborgen’ is. De tekortvakken blijven wiskunde, natuurkunde, scheikunde, informatica, Nederlands, Duits, Frans en de klassieke talen. Voor schoolleiders is het tekort 3,5% (200 fte). Hoewel leerlingaantallen dalen, blijft het lerarentekort de komende tien jaar toenemen.

Om leraren te behouden voor het onderwijs en de sector is het belangrijk dat schoolbesturen een aantrekkelijke werkgever zijn en dat zij leraren passende begeleiding, goede arbeidsvoorwaarden en een aantrekkelijk carrièreperspectief bieden. Door het voeren van goed strategisch personeelsbeleid kunnen schoolbesturen zelf en in (regionale) samenwerking met elkaar het lerarentekort aanpakken. Op de website 'Aanpak lerarentekort' (Rijksoverheid) en de website van Voion staat interessant ondersteuningsaanbod voor scholen bij het terugdringen van het lerarentekort uitgelicht.  

De VO-raad richt zich voornamelijk op structurele oplossingen voor het lerarentekort: meer leraren behouden, meer leraren opleiden, nieuwe doelgroepen aantrekken, anders organiseren, regionale samenwerking, strategisch HRM. 

Momenteel werkt de sector – als onderdeel van de landelijke lerarenstrategie – aan de vorming van een landelijk dekkend netwerk van onderwijsregio’s. Binnen deze regio’s werken schoolbesturen, vakbonden en beroepsgroep, lerarenopleiding, gemeenten en andere partijen samen en delen ze kennis rond het werven, matchen, opleiden en het begeleiden & professionaliseren van leraren. De VO-raad onderschrijft de lerarenstrategie in het bijbehorende werkplan. Dit sluit goed aan bij de eigen ambities. 

Op de onderwerppagina Onderwijsregio's houdt de VO-raad de actuele ontwikkelingen bij over dit onderwerp. 

Om leraren te behouden moeten schoolbesturen een aantrekkelijke werkgever zijn en hun medewerkers – zeker starters! – passende begeleiding, goede arbeidsvoorwaarden en een aantrekkelijk carrièreperspectief bieden. Het opleiden en begeleiden van nieuwe leraren is een belangrijke maatschappelijke opdracht voor schoolbesturen en scholen. Goed arbeidsmarkt- en personeelsbeleid (strategisch personeelsbeleid: SHRM) is een stap die schoolbesturen zelf kunnen zetten. Uiteindelijk zal dit ook effect hebben op het imago van het (voortgezet) onderwijs. 

Arbeidsmarktbeleid begint met inzicht in de eigen situatie. Voion help schoolbesturen bij alles wat met de onderwijsarbeidsmarkt te maken heeft. Zo is er het Scenariomodel-VO waarmee je de (toekomstige) vraag naar personeel binnen de eigen instelling – en in relatie tot de regio – in kaart brengt, om daar beleid op te maken. 

Bij de werving van leraren zijn goede contacten en samenwerking met de regionale lerarenopleiding van belang. Door partnerschap met een opleidingsschool kunnen schoolbesturen aankomend leraren beter voorbereiden op de praktijk. Vaak blijft dit docenttalent ook op de school werken.  

De instroom aan de lerarenopleidingen is echter onvoldoende om het lerarentekort op te vangen. Daarom kijkt de VO-raad ook naar het aantrekken van nieuwe en andere doelgroepen (‘high potentials’, werknemers uit financiële en andere sectoren, hybride docenten). Dat biedt kansen, want zij-instromers uit andere sectoren brengen praktijkervaring de school in en dragen bij aan divers samengestelde lerarenteams. In 2018 stond de VO-raad samen met Universiteiten van Nederland en het ministerie van OCW aan de wieg van Trainees in onderwijs. Deze stichting wil het onderwijs verrijken door een nieuwe doelgroep voor het onderwijs te winnen en het perspectief van het docentschap te verbeteren. Besturen kunnen deelnemen aan het traineeprogramma Trainees in Onderwijs om (voor verschillende (tekort)vakken) nieuw, academisch geschoold docenttalent te werven.

Co-teach Informatica is een mooi voorbeeld van een project dat op een nieuwe manier het hoofd biedt aan het specifieke en grote tekort aan informaticadocenten. Gastdocenten uit het bedrijfsleven verzorgen projectonderwijs onder begeleiding van een co-teacher (een anders bevoegde docent in de school). Daarnaast is ook een online leerlijn beschikbaar. Dit project is in een pilot-fase, maar er is ruimte voor meer scholen om deel te nemen.

Om nu en in de toekomst goed onderwijs te bieden, is er behoefte bij scholen om de schoolorganisatie dusdanig vorm te geven zodat de kwaliteit én continuïteit van het onderwijs geborgd blijft. De vicieuze cirkel waarin steeds minder leraren en schoolleiders meer moeten doen met een daardoor oplopende werkdruk, wordt alleen doorbroken als er ruimte is voor verandering en een verdere verbetering van de organiseerbaarheid van het onderwijs. Anders organiseren kan bijdragen aan goed onderwijs aan leerlingen en de aantrekkelijkheid van werken in het voortgezet onderwijs en is daarmee ook van belang om met aanhoudende personeelstekorten om te gaan. De VO-raad richt zich in het bijzonder op een verlaging van onderwijstijd en de inrichting van de arbeidsorganisatie.