Lerarentekort

Om goed beleid te kunnen ontwikkelen op het vlak van het lerarentekort, is eerst inzicht nodig in de (verwachtte) tekorten op school-, bestuurs- en regionaal niveau. Hiervoor kunnen schoolbesturen gebruikmaken van de arbeidsmarktanalyses en het Scenariomodel-VO van Voion.

Daarnaast geven de jaarlijkse ramingen en trendrapportages een beter beeld van de situatie en ontwikkelingen die we op de onderwijsarbeidsmarkt kunnen verwachten voor de komende 10 jaar. Uit de trendrapportage blijkt dat de personeelstekorten zijn toegenomen. Er is in het voortgezet onderwijs een landelijk tekort van 5,8% van de totale werkgelegenheid voor leraren (3800 fte). Ongeveer 60% van het totale personeelstekort zijn ‘verborgen’ tekorten. Ook de inschrijvingen voor de tweedegraadsopleidingen blijven met ongeveer 3% achter en bij de tekortvakken is dat zelfs 10%.

In een publicatie van de VO-raad en op de website 'Aanpak lerarentekort' (Rijksoverheid) en de website van VOION staat belangrijk ondersteuningsaanbod voor scholen bij het terugdringen van het lerarentekort uitgelicht. 

De VO-raad richt zich voornamelijk op structurele oplossingen voor het lerarentekort: meer leraren behouden, meer leraren opleiden, nieuwe doelgroepen aantrekken, anders organiseren, regionale samenwerking, strategisch HRM. Op de kortere termijn richt de VO-raad zich vooral op het behoud van leraren.

Om leraren te behouden moeten schoolbesturen een aantrekkelijke werkgever zijn en hun medewerkers – zeker starters! – passende begeleiding, goede arbeidsvoorwaarden en een aantrekkelijk carrièreperspectief bieden. Het opleiden en begeleiden van nieuwe leraren is een belangrijke maatschappelijke opdracht voor schoolbesturen en scholen. Goed arbeidsmarkt- en personeelsbeleid (strategisch personeelsbeleid: SHRM) is een stap die schoolbesturen zelf kunnen zetten. Uiteindelijk zal dit ook effect hebben op het imago van het (voortgezet) onderwijs. 

Arbeidsmarktbeleid begint met inzicht in de eigen situatie. Voion help schoolbesturen bij alles wat met de onderwijsarbeidsmarkt te maken heeft. Zo is er het Scenariomodel-VO waarmee je de (toekomstige) vraag naar personeel binnen de eigen instelling – en in relatie tot de regio – in kaart brengt, om daar beleid op te maken. 

Bij de werving van leraren zijn goede contacten en samenwerking met de regionale lerarenopleiding van belang. Door partnerschap met een opleidingsschool kunnen schoolbesturen aankomend leraren beter voorbereiden op de praktijk. Vaak blijft dit docenttalent ook op de school werken.  

De instroom aan de lerarenopleidingen is echter onvoldoende om het lerarentekort op te vangen. Daarom kijkt de VO-raad ook naar het aantrekken van nieuwe en andere doelgroepen (‘high potentials’, werknemers uit financiële en andere sectoren, hybride docenten). Dat biedt kansen, want zij-instromers uit andere sectoren brengen praktijkervaring de school in en dragen bij aan divers samengestelde lerarenteams. In 2018 stond de VO-raad samen met VSNU en het ministerie van OCW aan de wieg van Trainees in onderwijs. Deze stichting wil het onderwijs verrijken door een nieuwe doelgroep voor het onderwijs te winnen en het perspectief van het docentschap te verbeteren. Besturen kunnen deelnemen aan het traineeprogramma Trainees in Onderwijs om (voor verschillende (tekort)vakken) nieuw, academisch geschoold docenttalent te werven.

Co-teach Informatica is een mooi voorbeeld van een project dat op een nieuwe manier het hoofd biedt aan het specifieke en grote tekort aan informaticadocenten. Gastdocenten uit het bedrijfsleven verzorgen projectonderwijs onder begeleiding van een co-teacher (een anders bevoegde docent in de school). Daarnaast is ook een online leerlijn beschikbaar. Dit project is in een pilot-fase, maar er is ruimte voor meer scholen om deel te nemen.

De VO-raad ziet het lerarentekort ook als aanleiding om de organisatie van school en onderwijs onder de loep te nemen. Zo zijn scholen met een innovatieve visie vaak aantrekkelijke werkgevers door hun vernieuwende kijk op het onderwijs of een ander beroep op talenten van leraren. Een ander voorbeeld van anders organiseren is flexibeler omgaan met lesuitval, bijvoorbeeld door teamoverstijgend werken. 

Als individueel schoolbestuur kun je het lerarentekort niet oplossen. De onderwijsarbeidsmarkt is regionaal georiënteerd, dus een regionale aanpak van het lerarentekort ligt voor de hand. Dat kan door samenwerking te zoeken met partners in de regio.  

De VO-raad heeft in aanloop naar de formatie in maart 2021 samen met PO-Raad, MBO Raad, VH en VSNU het actieplan ‘Duurzaam werken in het onderwijs’ opgesteld. Een belangrijk onderdeel is de inrichting van een landelijk dekkend netwerk van educatieve regio’s. Binnen die regio’s wordt samengewerkt aan arbeidsmarktbeleid, een flexibel opleidings- en professionaliseringsaanbod en het innovatief vermogen van het onderwijs. Op deze vlakken gebeurt al veel in de sector, zoals in de partnerschappen Samen Opleiden en Regionale aanpak personeelstekort onderwijs (RAP), maar deze bestaande samenwerkingen kunnen nog verder versterkt en verbreed worden.

Onderwijsregio's

Het oplopende lerarentekort vraagt om landelijke regie en de bereidheid van alle betrokken partijen om samen te werken en over hun schaduw heen te stappen. Dit is het uitgangspunt van de landelijke lerarenstrategie die minister Wiersma 13 december naar de Tweede Kamer stuurde. Deze strategie bestaat uit een mix van structurele en tijdelijke (nood)maatregelen en experimenten rond vier thema’s: regionale samenwerking, onderwijstijd, bevoegdheden en opleiden van leraren. De VO-raad onderschrijft de lerarenstrategie in het bijbehorende werkplan. Dit sluit goed aan bij de eigen ambities.

Op deze pagina houdt de VO-raad de actuele ontwikkelingen bij over dit onderwerp.