*

Toetsen voor een cijfer? Leerlingen van het Marcanti College (vmbo/havo) krijgen er pas in het derde leerjaar mee te maken. De school werkt liever met rubrics omdat die veel beter laten zien waar leerlingen staan en wat ze nog te doen hebben. “Bij ons draait het onderwijs om groeikansen en zo hebben we ook de toetsing ingericht”, zegt adjunct-directeur Linda Spierings.

Wat in 2018 begon met een pilot formatief evalueren op het Emelwerda College, groeide uit tot de ontwikkeling van een feedbackcultuur waar formatief handelen in alle klassen centraal staat. Afdelingsleider Marja Dragt blikt terug én vooruit. De school wil nu onderzoeken of en hoe ze de ondersteunende instrumenten RTTI en OMZA in de bovenbouw kan implementeren.

De Stichtse Vrije School (mavo/havo/vwo) had al een schooleigen schoolexamen lang voordat dit een begrip werd. Dat is kenmerkend voor het vrijeschoolonderwijs, zegt schoolexamencoördinator Wisse de Blaauw: “We werken aan de brede ontwikkeling van de leerling en dat laten we terugkomen in de afsluiting.”

Het schoolexamen biedt, anders dan het centraal examen, scholen de ruimte om binnen en naast de voorgeschreven stof in de examenprogramma’s eigen keuzes te maken. Een toenemend aantal scholen gebruikt steeds meer van deze ruimte en doet daarmee recht aan een breed curriculum en/of aan de onderwijsvisie. De wijzigingen in het voormalige Eindexamenbesluit (sinds 1 augustus 2022 opgenomen in de WVO 2020 en het Uitvoeringsbesluit WVO) ondersteunen deze ontwikkeling. Hoe kan zo’n schooleigen invulling eruitzien? Lees hier een greep uit de praktijkvoorbeelden.

Bij De Nieuwste School in Tilburg loopt onderzoekend leren als een rode draad door het onderwijs. Voor havo/vwo-leerlingen met een natuurprofiel komt dit onder meer terug in het schoolexamen nlt. De leerlingen stellen een portfolio samen met bewijzen van hun onderzoeksvaardigheden en voeren daarover een assessmentgesprek.

Op Spring High (po/vmbo/havo/vwo) krijgen leerlingen zo lang mogelijk heterogeen les. Daarom kiest de school voor eenjarige PTA’s. Ook dan is een rijke invulling van het schoolexamen mogelijk, stelt schoolleider Camyre de Adelhart Toorop. Als je maar bewuste keuzes maakt.

De wijziging van het Eindexamenbesluit VO stelt scholen voor een aantal uitdagingen. Zo moet elke school een examencommissie hebben, die zorgt voor de kwaliteitsborging van de schoolexaminering. Hoe zorg je dat de examencommissie haar werk goed doet en het examenbeleid wordt gedragen en uitgevoerd? Aan het woord: het Christelijk Lyceum Delft, Curio en het Eerste Christelijk Lyceum Haarlem.

De wijziging van het Eindexamenbesluit VO stelt scholen voor een aantal uitdagingen. Zo moet het afsluitend karakter van het schoolexamen goed zijn geregeld. Hoe doe je dat, op een manier die past bij jouw school? Hoe krijg je docenten mee in het terugbrengen van het aantal toetsen en kun je formatief evalueren én leerlingen gemotiveerd houden? Aan het woord: het Bindelmeer College, Curio en !mpulse Leeuwarden.

Per 1 augustus 2021 zijn er aanpassingen in het Eindexamenbesluit VO van kracht met als doel om de kwaliteit en de kwaliteitsborging van de schoolexaminering te versterken. De aanpassingen vormen het formele sluitstuk van de verbeteringen die de sector via negen actielijnen heeft ondernomen na het examenincident van 2018.  Op deze pagina vindt u voorbeelden van (groepen) scholen die aan de slag zijn gegaan met de aanpassingen.

Vrijeschool Parkstad ziet het schoolexamen als dé kans om de visie van de school tot uitdrukking te laten komen in de afsluiting van het onderwijs. “Heeft een leerling zich als heel mens ontwikkeld? Dat toets je niet in een centraal examen.”

Een eigen pop-up-store, midden in een winkelstraat: dat is misschien wel het meest aansprekende schooleigen element bij het Van Haestrechtcollege in Kaatsheuvel. Leerlingen bedenken en maken de koopwaar, bepalen de prijzen, bemensen de kassa, houden de inkomsten en uitgaven bij. Na afloop wordt er nauwgezet met hen geëvalueerd. Wat ging goed, wat kon beter? Daar rolt voor ieder een cijfer uit, want het opzetten en runnen van de winkel telt als schoolexamen voor het vak 'Dienstverlening & producten'.

Bij het Element, een vmbo-school in Amersfoort, zijn de grote schoolexamens allemaal projectmatig. Elke vakgroep bedenkt een werkstuk, opdracht of presentatie die meetelt voor het schoolexamen. “Zo spreken we ook eens andere talenten van de leerlingen aan.”

In Assen stromen meer vmbo-leerlingen beter door naar het mbo, sinds de scholen in 2021 de handen ineensloegen en doorlopende leerlijnen creëerden. Projectleiders Huubs Hubbeling van het Dr. Nassau College (vo) en Karin Stoffers van het ROC Drenthe College (mbo) namen het initiatief.

Blijven zitten vanwege de coronacrisis? Bij Vrijeschool Parkstad hoeft dat niet: leerlingen kunnen versnellen en vertragen per vak. Teamleiders Marcel Notermans en Janine Goebbels leggen uit hoe dat werkt.

De VO-academie is gestart met een nieuwe video-reeks: VO-praat. In video’s van maximaal tien minuten vertellen bevlogen sprekers hun verhaal. Telkens met een andere insteek, maar altijd over een onderwerp dat relevant is voor de onderwijssector. Anja Hilgers (trainer en coach) en Charlotte Staats (adviseur leiderschapsontwikkeling) gaan in deze editie van VO-praat in op het thema excellent leiderschap.

Minder toetsen en meer maatwerk: dat was de wens van Stad & Esch. Sinds vorig schooljaar (2019-2020) werkt de school op alle niveaus in de bovenbouw volgens een nieuw PTA dat vrijwel alleen in het examenjaar valt. Hoe pakte de school dat aan?

Het Christelijk Lyceum Delft koos voor een eigen inrichting van de examencommissie. De checklist met taken die de VO-raad voor deze commissie heeft opgesteld, is opgeknipt en verdeeld over vier experts. Die opdeling hanteert de school ook per afdeling. Met deze stap krijgt de vernieuwing van de examenorganisatie steeds meer vorm.

Het is belangrijk om strategisch personeelsbeleid (HRM) binnen het voortgezet onderwijs op een (nog) hoger plan te brengen. Het kabinet stelt in zowel 2021 als 2022 € 88 miljoen beschikbaar aan schoolbesturen om hun strategisch personeelsbeleid te versterken, aansluitend op hun onderwijskundige koers en passend bij de eigen context. Elk schoolbestuur heeft als opdracht werk te maken van thema 1) de versterking van strategisch personeelsbeleid. Daarnaast kan het bestuur kiezen voor ofwel thema 2) begeleiding startende leraren en/ of begeleiding startende schoolleiders, ofwel thema 3) duurzame inzetbaarheid en loopbaanbeleid. Met onderstaand stappenplan, inclusief achterliggende informatie en tips op de website, geeft de VO-raad schoolbesturen en schoolleiders handvatten om zelf verder vorm te geven aan de afspraken uit het Sectorakkoord.

Scholen die zelf het afsluitend karakter van het schoolexamen vormgeven, een examencommissie zonder leidinggevenden en een toetscursus voor alle docenten: met die elementen geeft Stichting Carmelcollege een eigen invulling aan de negen actielijnen van de VO-raad voor kwaliteitsborging van de schoolexaminering.

Tijdens de lockdown van voorjaar 2020 liet het Rotterdamse Libanon Lyceum leerlingen al thuis toetsen. Dit moest snel worden opgezet en verliep niet helemaal eenvormig. Inmiddels heeft de school een toetsprotocol dat het hele proces van A tot Z beschrijft. Leerlingen die twijfelen of ze in aanmerking komen voor een thuistoets, vinden snel het antwoord in de beslisboom.